=Op weg naar vrouwen langs de kortere maar slechtere weg naar Enyezini, die een lening hadden gekregen, vertel ik Satiel en Bright het verhaal dat Hans me gisteravond vertelde. Satiel getuigt dat hijzelf door een oom naar de stad was geroepen toen hij naar de eerste klas van de secondary school zou gaan, met de belofte aan zijn ouders dat zijn schoolgeld zou worden betaald. Hij was toen al 17. Een jaar later had hij 3 maanden op school gezeten. De rest van het jaar moest hij voor zijn oom werken, en zwaar werken. Omdat hij een intelligente, leergierige knul was die altijd aan zijn vrienden vroeg wat ze op school geleerd hadden, werd hij toch in de tweede klas toegelaten. Het tweede jaar verging hetzelfde.
Satiel zegt dat een nieuwe, jonge regio chief, hier ergens in het noorden van Malawi, die door een kerk geïnaugureerd werd, pas gezegd zou hebben dat de kerk polygamie en dronkenschap moest toestaan. Tja, toen had de kerk geen andere keuze om weg te lopen uit de bijeenkomst. God moet zich maar aanpassen aan de wensen van de regerende machten. O ja, werkt dat zo???
Onze ‘kredietvrouwen’ hadden gekozen voor een handeltje in vis en tweedehands kleding. Eén kan haar dochter van de extra opbrengst naar school sturen. Hoe die powervrouwen dat flikken van zo’n onooglijk klein handeltje, is mij een raadsel, maar ze doen het toch maar even. Ze vragen of ze een volgend krediet wat groter mag zijn. Ik heb geen bezwaar, als de eerste goed volbracht is, alleen maar bevorderlijk voor het dorp.
De laatste vrouw die we vandaag bezoeken, helemaal aan het eind van een achteraf paadje, zet ijverig twee echte keukenstoelen buiten als ze ziet dat we er aan komen. Er wordt een mooi kleedje opgelegd. Twee krukjes die zoals gebruikelijk nog geen 15 cm hoog zijn (vraag me niet waarom zo laag) haalt ze te voorschijn onder ijverig gekwetter, druk gebarend dat wij daar moeten gaan zitten. Dan rolt ze een mat uit waarop ze zelf gaat zitten, samen met de vrouw die ons ‘begeleid’, het hoofd van deze VSL. Het is echt armoe troef rondom haar huisje. Ze kijkt vrolijk en heeft lachrimpels bij haar ogen. Een heerlijk mens dat toch nog wat plezier in haar leven heeft.
Een lange magere man komt wat moeilijk lopend naar ons toe. “Wees welkom, van harte welkom”, zegt hij terwijl hij zijn hand uitstrekt. Het is haar broer, ooit leraar geweest maar sinds 1984 met pensioen. Ik weet niet precies met welke leeftijd men in Malawi met pensioen gaat, maar als je al 34 jaar met pensioen bent, ben je sowieso behoorlijk op leeftijd. Super hartelijke mensen waar je blij van wordt. Dat zeg ik ze ook en ze stralen helemaal. Maar ja, we moeten door.
Een, onafrikaans keurig, gebouwtje waar we langs rijden valt me op. Het blijkt een project van Plan International te zijn geweest. Een maispeller en een maismolen, allebei met eigen dieselmotor. De maispeller (die het gezonde vliesje rondom de korrel afhaalt) doet het nog. Ook al hakt het de helft van de korrel mee, men vindt het altijd nog beter dan met de hand vijzelen. De motor van de maismolen heeft het een jaar geleden begeven, niet meer reparabel na 10 jaar service, volgens de dorpelingen. Nu laten ze dagelijks de mais in een ander dorp malen. Daar moeten dus de vrouwen en meisjes weer langer voor lopen. De mannen kijken triest naar hun kapotte molen. Hun committy was corrupt, schuiven ze de schuld af, ook al was het bekrachtigd door de chief.
Ja lekker ding, ga fietsen! Organiseer eerst maar een nieuw vrouwen-VSL en vraag dan een krediet aan. Bekijken we de molen opnieuw.
Vlakbij Enyezini zie ik een gigantisch erosiegat naast het pad. Het loopt dik 10 meter steil naar beneden, ondergraaft zelfs de wanden, heeft bomen met wortel en al uit de grond gerukt, een vreselijke ravage. Dáár is wat natuurgeweld aan te pas gekomen !! Maar ik kan me niet bedenken waar die tonnen van water dan vandaan hebben moeten komen. Ik zie wel wat watergeultjes en een rioolbuis onder de weg doorgelegd, maar niets wat deze ravijnen heeft kunnen veroorzaken. Ik sta perplex.
“Wanneer is deze weg aangelegd?”
“In de tachtiger jaren.”
Niet te geloven wat beperkte hoeveelheden water over een lange periode kunnen aanrichten !!
En het enorme gapende gat, pal naast de weg waar, kinderen, vee en mensen lopen ligt daar gewoon te liggen! Geen enkele weg is vlak in dit heuvellandschap en de meeste fietsen hebben geen remmen. Vroeg of laat sodemietert er iemand in dat gat valt er weer een dode te betreuren. Heel misschien gaan ze er dan een hekje omheen zetten …. of een paar tijdelijke gevarendriehoeken.
We rijden naar de CDSS (Community Day Secondary School).
Het is problematisch uit erosiepunt gezien, dat de school tegen een helling is aangebouwd. Ze hebben in het verleden al geulen boven de school gegraven met grote (vers opnieuw uitgegraven) overloopreservoirs zodat het water zijwaarts afgevoerd wordt. Helemaal prima. De wat lager gelegen, evenwijdig lopende dammetjes zijn wat afgesleten door de vele voeten. Dat gaan ze ook herstellen.
Volgende week komen de twee verantwoordelijke leraren (ze hebben zich ter plekke als zodanig aangemeld) met een plattegrond van de school met een ‘erosiebestrijdingsplan’ – in potlood, á la Ruty 😉
Ik leg ze het principe van de ‘tuinslangmeting’ uit. De wet van de communicerende vaten, kennen ze gelukkig.
Een doorzichtige tuinslang hebben ze natuurlijk niet. Ik beloof dat we die morgen of vrijdag brengen, en laat ook een kruiwagen naar Enyezini brengen om de volle zandzakken te vervoeren. Nee nee, niks is makkelijk in Afrika.
Ik sluit met Reinier even kort wat ik met de leraren besproken heb en we visualiseren hoe precies de lijnenmeting-met-slang ook alweer gedaan moet worden. We krijgen wat stukjes buis die als paaltjes kunnen dienen. Hij weet waar doorzichtige slang gekocht kan worden en stelt waterverf voor om als kleurstof te gebruiken voor het makkelijk zichtbaar maken van het waterniveau.
Hij zegt dat het wel zaak is de hoogtelijnen heel precies vast te stellen. Als de zandzakken op een verkeerde plaats liggen, kan je nieuwe erosiegeulen veroorzaken. We gaan ons best doen.
Goud waard, zo’n vent.
Hans weet hoe mijn telefoon als wifi hotspot kan dienen. Ik heb even weer internet op mijn pc zodat weer een verhaal toegevoegd kan worden, via mijn mobiele Malawiaanse databundel.
Ook niet verkeerd, zo’n kerel. Hij mag dan nogal cynisch overkomen, over hoe de Malawiaanse samenleving in elkaar zit, zijn verhalen vinden wel weerklank in Bright en Satiel.
Ik vraag Satiel of echtscheiding toegestaan is in Malawi. Ja, dat kan wel maar ‘is moeilijk’.
“Kan een man van zijn vrouw scheiden?”
“Ja, dan beslist de rechtbank hoe de boedel gescheiden moet worden.”
“Kan een vrouw van haar man scheiden?”
“Jawel maar dat is moeilijk.”
“Hoezo??
“Bijvoorbeeld, als de man al een bezittingen had voordat hij trouwde, hoe moet de boedel dan verdeeld worden?”
“Nou, net eender als wanneer de man van zijn vrouw scheidt.”
“Nee, dat kan niet. Een vrouw neemt nooit wat mee in het huwelijk, een man meestal wel (al is het maar een aftanse fiets)”
“En wat gebeurt er met de kinderen bij een scheiding?”
“Als de kinderen 15 jaar zijn kunnen ze zelf beslissen wat ze doen. De jongere kinderen worden meestal aan de moeder toevertrouwt en de vader moet alimentatie betalen totdat ze 15 jaar zijn.”
Lijkt me duidelijk een Britse nalatenschap. Maar of de praktijk in het dagelijks leven zo werkt????
In de praktijk zit een vrouw muurvast in een huwelijk. Als ze wil scheiden dan eist de man zijn bruidsschat die hij aan haar familie heeft betaald terug. En dat kan ze natuurlijk nooit. Het is in feite een vrijbrief voor de man om haar te gebruiken, te mishandelen of te exploiteren zoals hij wil (uitzonderingen onder de beter opgeleiden of weder geboren christenen nagelaten).
Gearrangeerde huwelijken komen heel weinig nog voor.
Satiel en Bright vinden dat sinds de democratie in 1994 is ingevoerd, het land snel achteruit gekacheld is. Voor die tijd was er nog een sociale controle die mensen in het gareel hield. De wegen en de scholen waren beter, de corruptie minder, de regels duidelijker, het leven georderder.
Nu doet ieder wat hij wil en niemand kijkt meer naar de ander om. Als de cohesie in een familie al bijna niet bestaat, hoe kan je dan verwachten dat er cohesie is in de maatschappij? De kerk doet haar best maar faalt daarin jammerlijk.
Als een Malawiaan weet dat hij niet gecontroleerd wordt, dan doet hij gewoon zijn taak niet.
Het land was toen, en nu nog minder, niet klaar voor democratie dat niet alleen vrijheid van handelen en denken biedt maar ook zelfdiscipline en zelfverantwoording met zich meebrengt.