12 december. Waterdag

Lange dag voor de boeg vandaag. We gaan waterputten en -pompen evalueren met Kayipa Banda, zelfstandig ondernemer, opgeleid door SMART Centre. SMART staat voor Simpel, Market based, Affordable, Repairable Technologies – dat met waterpompen te maken heeft.
Andrew, werkzaam bij SMART Centre gaat erosieproblemen in kaart brengen en adviezen geven.

Eerst aan bod komt het dorp Emazinyeni.
Kayipa gaat de niet werkende pomp bekijken met een ‘verantwoordelijke’.

Andrew brengt het terrein in kaart. Wij duiken het kantoor in met schoolhoofd en andere leraren. Binnen niet al te lange tijd komt Kayipa al terug. De pomp werkt weer. Kwestie van afdichtring vervangen. Ooh wat zijn ze blij, en wij ook dik tevreden.
Dit is een erg arme gemeenschap. We leggen nogmaals het idee uit van erosiebestrijding, gekoppeld aan de tuinaanplantwedstrijd. We geven ze de grasstekjes die ik in de ochtend bij Milla uit de tuin heb gerukt en de belangrijke rol dat gras speelt bij het opzuigen van water en het voorkomen van grondverplaatsing. Deze gemeenschap heeft de kredietmogelijkheden nodig. We zijn bereid ze in het programma op te nemen als zij ook mee kunnen doen (naar vermogen) met de kerstuitdeling. En ik zeg ze toe dat ze boomzaailingen krijgen als ze maatregelen nemen tegen loslopende geiten.

Er zijn al drie boomkwekerijtjes in de omgeving. Die gaan we stimuleren door zaailingen van ze te kopen en aan de scholen die meegedaan hebben aan dewedstrijd als een soort prijs te geven.
We zeggen ook toe datcredietaanvragen voor boomkwekerijen gunstig worden bekeken.

“Trees are Life” wordt onze tweede slogan, na “For the community, By the community”.

In Ehlekweni zien we dat het erosieprobleem echt heftig is, en ik zie ook dat dit het schoolhoofd vér boven zijn macht gaat. Hij is hier ook als leraar door de overheid neergezet, niet als techneut. De chief lijkt gelukkig meer mans.
Onder veel bekijks krijgt Kayipa de dorpspomp weer aan de gang. De pijp in het pompgat is wel te kort maar voor nu is er weer meer water. Ook hier het standaarderosie probleem rondom het pompplateau. Bovendien is het plateau tehoog aangelegd waardoor de pompers pijn in hun rug krijgen. De chiefzegt dat de gemeenschap het kan en zal repareren. Wanneer?? Vast vóór St. Juttemis.
De school ligt op een sterke helling, verdeeld over meerder gebouwen van een paar klaslokalen. De grond voor alle klaslokalen aan de ‘leizijde’ (of hoe zeg je dat, aan de lagekant voor het gebouw?) is in de vijf jaar sinds de constructie, 50 cm lager geworden door watererosie, duizenden kindervoetjes en ijverige bezemsters die alle losse grond regelmatig wegbezemen, daardoor meedragend aande erosie. Als er niets gebeurt, storten de lokalen binnen afzienbaretijd in.
“Oh, ja, je hebt gelijk, we zien het probleem nu”, is het eerste winstpunt.
Ik ga met Reinier bespreken hoe we deze gemeenschap kunnen bijstaan met een kundige opzichter die ter plekke de werkzaamheden kan begeleiden, want de dorpelingen zullen zelf hun school moeten redden.
Twee schoollokalen zijn ontdaan van meubilair – allemaal kapot. En ook zijn de schoolborden onbruikbaar geworden.

Hoe hier nog les gegeven kan worden…..

Ik zeg tegen het schoolhoofd dat hij eerst de afgebroken regenpijpen moet laten herstellen, zand, stenen en zakken vergaren vóórdat wij gaan helpen met nieuwe waterkranen en opzichterhulp. We zullen wel een stapeltje zakken voor ze kopen want dat gaat ze gegarandeerd niet lukken en ze hebben er heel veel nodig.
Ik hoop dat hij het gaat doen.
Het idee van de tuinwedstrijd was een schot in de roos. Iedere school die er van gehoord had, heeft al een begin gemaakt met perkjes en afbakeningen. Hier ook, albeit met zeer kwistig gekwaste kalk.

In Emsezini is het schoolhoofd er niet. De kleine, mollige secondante met een brede lach op haar gezicht en in een veel te strakke jurk,doet haar best.

Op een paar losse bouten na, loopt de pomp als een zonnetje. 
Met een paar water vergragende terrassen lossen ze al het grootste erosieprobleem op. Een afwateringsgeul moet uitgediept worden. Ik stel voor dat ze het verkregen materiaal rondom het pompplatform, vermengd met stenen, dumpen zodat die ook weer betere steun krijgt.

Ernstiger is de pomp vlakbij, in Samson village, er aan toe. De 44 m diepe pomp is finaal afgebroken.

Kayipa schat de reparatie op €10, een groot bedrag voor de dorpelingen. Als ze een paar kredieten aanvragen, kunnen ze met de rente de pompreparatie bekostigen, zeg ik ze. (die rente gaat dan even niet naar de scholen, goed drinkwater is van levensbelang, onderwijs is dat niet in eerste instantie). De niet langer aanbevolen gemetselde wasbakken , vanwege hoger besmettingsgevaar volgens Unicef (ik praat ook maar na) zijn al kapot. Ik stel voor ze volledig af te breken en er het platform mee te verstevigen. We will see.

ondergraafd platform

We zien dat de velden wel voor aanplant in gereedheid gebracht zijn maar nog niet aangeplant. De regens zijn net begonnen, de zaden zouden alin de grond moeten zitten. Vorig jaar was, door droogte, de bonenoogst mislukt en de mais was ook niet veel soeps. Daaruit volgt dat er geen zaaizaden zijn. Daaruit volgt dat honger gegarandeerd is. Ik zeg dat, als er inderdaad geen zaaizaden zijn, ze van ons zaden krijgen, mits ze de mest die ze hebben met elkaar delen, én als de wiedeweerga in de leer gaan bij Nerie Konika. Dus eerst de mestverdelen, dan pas komt het zaad. Doen we het andersom, dan wordt er niet zo makkelijk gedeeld. Er zal daarna wel wat urea bij moeten komen, maar dat zien we dan wel.

De lucht is de hele dag al bewolkt en betrekt nu nog meer. Het onweert in de verte. We gaan terug naar Enyezini, laten het dorpje Mwenje liggen. Dat moet vrijdag maar aan bod komen

Onderweg de eerste stevige regen. Ik waarschuw Satiel die rijdt, dat de auto zo de berm in kan glijden als hij niet wat voorzichtiger rijdt. Offroad rijden heeft hij nog lang niet onder de knie. De ervaring die ik opgedaan heb met de Landrover die ik vroeger had, komt nu al goed van pas om Satiel te instruëren. Er zullen dagen komen dat hij alleen glibberige, scheefsteile, uitgeholde paden op zal moeten. Ik hoop hem er een beetje op voor te bereiden. Hij leert snel. So far so good.

In Enyezini kopen we lunch bij een kruidenierswinkeltje. De bedoeling is om niet een gezin extra te belasten en niet zoveel wachttijd kwijt te zijn. Dat is allebei niet gelukt. We eten een super taaie kip. Ik noem het een gogochicken. Ze lachen zich krom, dat is helemaal geen woord in het Tombuka maar ze snappen het precies. Gogo betekent opa of oma, dus oud.
De dronken jongeman Jackson van zondag (9 december) helpt nu waar hij kan, is attent en ijverig. We krijgen een positieve indruk van hem en ik herinner me nu dat ik hem ook al in april heb gezien, ook in deze hoedanigheid. Later spreek ik hem aan en we maken een deal: hij stopt nu voorgoed met bier drinken, over 3 maanden evalueren we zijn situatie. Als het hem dan gelukt is geen druppel aangeraakt te hebben, zullen we hem steunen met de juiste opleiding. Ik hoop dat het verlangen naar zijn gezin en het uitzicht naar een beter leven sterker zal zijn dan de alcohol. De man heeft zeker wel kwaliteiten. Ik ben blij dat ik mijn eerste indruk over hem kan herzien.

We zijn veel tijd kwijt bij een andere community pomp. Kayipa haalt het hele pomp mechanisme uit de boorpijp. Hij zegt dat de bron niet goed schoongemaakt is bij installatie. Er zit modder in het 39 meter diepe brongat. Ik moet maar eens met Reinier gaan praten, vindt Kayipa, over een draagbare compressor huren, waar dan een generator bijhoort. Er is geen stroom in het dorp.

Terwijl wij, met steeds meer dorpelingen, rondom de pomp staan, stoot Satiel me aan. “Kijk eens wie daar aankomt? Otrisha Soko.”
“Oohja, nu zie ik het”, als ze dichterbij komt. Ze is een van onze afgestudeerde CDSS studentes.
“Otrisha! Fijn je te zien. Hoe gaat het met je?”
“Goed”, zegt ze verlegen, ook al is ze dat niet echt. Dat weet ik van filmpjes die Satiel opgestuurd heeft en door haar te observeren, de vorige reis.
“Kom, laten we praten. Gaan we daar op die verhoging zitten.”
Ik probeer haar op haar gemak te stellen. Het lukt een beetje. Net als Milica, zwiebert ze van de ene mogelijke vervolgopleiding naar de andere. Maar ze is iets beter voorbereid. Ze produceert een papier met de toelatingseisen voor het Livingstonia Technical College. Ze wil Community Development gaan doen. Gaat een paar duizend euro kosten. Ik beloof haar alleen dat we het zullen bespreken en zeg duidelijk dat ik niets kan beloven. Eerst maar es praten met Sam Mwase die haar goed kent en Masozi, onze huidige studente Community Development, en anderen. Ik heb geen flauw idee hoeveel Community Developers er nodig zullen zijn. Otrisha is nog erg jong, pas 18 en nogal kinderlijk. Een natuurlijk overwicht, zoals Masozi, heeft ze (nog) niet. Mmm, ik twijfel….

Door naar de basisschool, het is al laat. Ik had het anders moeten aanpakken. Kayipa lekker laten klussen bij zijn pomp en Andrew los moeten laten bij de basisschool. Satiel en Bright zijn een beetje uitgeblust, niet zo vreemd met de slechte voeding die ze eten.
De ‘hoofdweg’ loopt dwars door het schoolterrein heen. In de toekomst zal er nog meer gebruik van gemaakt worden als de VTC operationeel wordt. Ook ligt de grote CCAP-kerk achter de school. Dat wordt allemaal erg onrustig voor de basisschool in de toekomst. Ik denk dat het beste is om de hoofdweg om de school te leiden. Met Wiseman Soko loop ik een mogelijk en redelijk eenvoudig traject. Hij ziet ook dat de huidige weg een belasting voor de school zal worden. Satiel stribbelt tegen.
“Ja natuurlijk moet dit met toestemming van de chiefs gebeuren maar als we nu geen concreet plan kunnen voorleggen, duurt het weer veel te lang. De regens zijn er NU, ” spreek ik hem tegen.  Samen met Andrew plotten we snel een gedeeltelijk erosiebestrijdingplannetje. Het gaat te gehaast, de tijd is te kort, het terrein te groot.

De regen begint al weer te vallen. Er proppen zich 5 mensen op de achterzittingen en 2 in de achterbak bij Kayipa’s gereedschap.
Ja best, de auto houdt het wel.
In de stevige regen, in het donker, over soms steile zand-en rotspaden is best een test voor Satiels kunsten. Ik ben blij dat hij rijdt.
Andrew zegt dat hij vrijdag de uitgewerkte plannen klaar heeft en dan heeft Kayipa ook de offertes voor pompreparaties klaar.

Het avondeten van Milla is magertjes. Niet zo erg vanwege onze late lunch. Maar ik mis wel een lekker stukje fruit.

Later hoor ik Noah, haar man, hard schreeuwen. Dat is normaliter niet zijn stijl. Er is iets aan de hand. Ik denk dat ik me er beter buiten kan houden.